راهنمای جامع رنگ انگشتی و نقاشی انگشتی

این روزها نقاشی جایگاه خاص خود را در بین افراد مختلف پیدا کرده است و کوچک و بزرگ را به خودش علاقه مند کرده است. بوم ها و کاغذهای نقاشی این روزه پذیرای هنرمندان از فرهنگ های مختلف در جای جای جهان هستند. بیراه نیست اگر بگوییم

« هر کسی نقاشی را دوست خواهد داشت، فقط باید تکنیک و راه خاص خودش را بیاید»

مسلماً نقاشی همیشه آرامش بخش و نشاط بخش است و رنگ ها حال و هوای هر کسی را به خوبی تغییر می دهند. در این بین کودکان همیشه به نقاشی علاقه ویژه نشان داده اند و یادگار های دراماتیکی از کودکی خودشان به جای گذاشته اند که برای خانواده ها ارزشی غیر قابل وصف دارند. اما کودکان شاید با مدادرنگی و قلم مو راحت نباشند و نتوانند به راحتی از آنها استفاده کنند، پس چاره چیست؟ 

اینجاست که رنگ انگشتی با ویژگی های بسیار جالب خودش از راه می رسد و یک راه عالی را برای نقاشی و سرگرمی کودکان و البته بزرگترها معرفی می کند. پس با ما همراه باشید تا بیشتر با رنگ انگشتی و نقاشی انگشتی آشنا شویم. 

رنگ انگشتی چیست؟

رنگ انگشتی چیست؟ رنگ انگشتی نوعی رنگ است که برای استفاده با انگشتان در نظر گرفته می شود. رنگ انگشتی معمولاً توسط بچه‌های کوچک استفاده می‌شود، اگرچه گاهی اوقات کودک درون بزرگتر ها را نیز فعال می کند. اما به طور کل این رنگ ها به گونه ای ساخته شده اند تا برای کودکانی که نمی توانند قلم به دست بگیرند، علاقه به کثیف کاری در نقاشی دارند، گاه و بیگاه رنگ ها را می خورند و دوست دارند همه جا را رنگی کنند، ایده آل باشد.

از طرفی لمس مستقیم رنگ ها و مالیدن آنها به صورت مستقیم روی بوم نیز به نقاشی رنگ های انگشتی حس بسیار ویژه ای می دهد.

مزایای رنگ انگشتی

• در بسته بندی این محصول ها نیز خلاقیت فراوانی به کار رفته است. این رنگ ها عمدتاً به شکل قوطی های پلاستیکی و ایمن هستند که کودک می تواند با استفاده از آن ها روی انواع مقوا، پارچه، شیشه، کاغذ و حتی کاشی و سرامیک نیز نقاشی بکشد.
• غلظت رنگ های انگشتی نیز بسیار خوب است و حالت نیمه جامد و کرمی آنها باعث می شود تا رنگ به راحتی از داخل ظرف بیرون نریزد.
• حتی با فرض اینکه فرزند شما رنگ را بیرون بریزد و همه جا را رنگی کند نیز جای نگرانی نیست، چرا که این رنگ ها به سادگی و با آب قابل شستشو هستند. حتی خورده شدن رنگ توسط کودک نیز جای نگرانی نخواهد داشت، چرا که این رنگ ها از ترکیبات خوراکی ساخته می شوند.

مواد تشکیل دهنده رنگ انگشتی

از آنجایی که این رنگ برای کودکان ساخته می شود، تولید کنندگان این محصول آن‌ها را از مواد طبیعی و غیرشیمیایی می سازند تا سلامت آنها حفظ شود. ساختار ویژه این رنگ ها از بروز حساسیت و مسمومیت در کودکان جلوگیری می‌کند.

از آنجایی که رنگ انگشتی از مواد خوراکی تشکیل شده‌است به راحتی و با کمک آب از روی سطوح مختلف نیز پاک می‌شوند و نیازی به استفاده از حلال های شیمیایی ندارد.

شرکت های تولید کننده این رنگ ها با توجه به مصرف کنندگان، وسواس ویژه ای را روی تولید این رنگ ها به خرج می دهند. با این حال اگر نسبت به آنها شک دارید می تواند از طریق روش زیر این رنگ ها را در خانه بسازید.

روش ساخت رنگ انگشتی در منزل

برای این کار باید آرد و آب سرد را داخل یک قابلمه بریزید و قابلمه را روی شعله متوسط اجاق گاز قرار دهید و مواد داخل آن را هم بزنید تا کاملاً یکدست و خمیری شود. ممکن است مخلوط آرد و آب شما در ابتدا کمی گلوله گلوله شود، اما با هم زدن متوالی در نهایت حالت خمیری یا کرمی پیدا خواهد کرد.

وقتی خمیر از قابلمه جدا شد باید قابلمه را از روی شعله بردارید. اضافه کردن نمک جلوی فاسد شدن خمیر را می گیرد و زمان استفاده از آن را نیز افزایش می دهد.

توجه داشته باشید که می توانید با افزودن آب بیشتر خمیر را شل تر کنید. در ادامه مقداری از خمیر را در ظرف های جداگانه بریزید تا بتوانید رنگ های مختلف را به هر یک از آنها اضافه کنید. بعد از مخلوط رنگ می توانید آن را در داخل ظرف دربسته بریزید و در فریزر نگه دارید. به همین سادگی می توانید در منزل رنگ انگشتی بسازید. 

راه حل دیگر که بسیاری از مادران از آن استفاده می کنند، استفاده از ماست و رنگ خوراکی می باشد. ماست را داخل ظرف های کوچک بریزید و به آن رنگ های خوراکی اضافه نمایید. کودک شما عاشق این رنگ انگشتی خواهد شد.

ویژگی های نقاشی با رنگ انگشتی

حالا به خوبی می دانیم که رنگ انگشتی چیست و چگونه می توان آن را ساخت. وقت آن رسیده تا به خوبی درک کنید که کار با آن تا چه حد می‌تواند برای خردسالان عالی و مفید باشد. همان طور که میدانید کودکان در سنین خردسالی توانایی کنترل مناسبی بر روی عضلات خودشان ندارند. به همین دلیل به دست گرفتن و به کارگیری قلم‌مو، مداد و… برای آن‌ها بسیار دشوار است و همین مساله نقاشی را برایشان بسیار سخت و دشوار می کند. 

در کنار ساده کردن نقاشی، رنگ انگشتی مزایای دیگری هم برای کودکان دارد. مهم‌ترین ویژگی رنگ انگشتی، قدرت سرگرم‌کنندگی آن است. رنگ انگشتی به کودکان و حتی به بزرگسالان این امکان را می‌دهد که خلاقیت‌های خود را شکوفا کرده و طرح‌های انتزاعی خود را به‌ بهترین و ساده‌ترین شکل ممکن بر روی کاغذ نقاشی پیاده کنند.  جالب است بدانید که استفاده از رنگ انگشتی در کنار سرگرمی به رشد ذهنی کودکان، به ویژه خردسالان یک تا سه سال کمک بسیار زیادی می کند و نقاشی به کمک آن قدرت دستان کودک را بسیار تقویت می‌کند. نقاشی با رنگ انگشتی موجب تقویت حواس پنجگانه کودک می‌شود و به هماهنگی بین ذهن و دستان کودک نیز کمک بسیار زیادی می‌کند.

وقتی کودک به صورت تصادفی رنگ‌های انگشتی را با هم مخلوط می کند به صورت تجربی ترکیب رنگ‌ها را یاد می گیرد. این مورد نقش زیادی در پرورش خلاقیت کودک دارد.

در واقع ترکیب کردن رنگ انگشتی به کودک شما شیوه ساخت پدیده‌های جدید را یاد می‌دهد و تخیلش را نیز تحریک می‌کند. از طرفی کار با رنگ انگشتی استرس کودک را تا حدود بسیار بالایی کاهش می‌‌دهد.

نقاشی انگشتی شناخت کودک از دنیای پیرامونش را بهبود میدهد و در کنار تفریح موجب رشد شناختی کودک نیز می‌شود که حائز اهمیت بسیار بالایی است. استفاده از انگشتان در حین نقاشی نیز باعث درگیر شدن عضلات و بهبود چشمگیر مهارت‌های حرکتی در کودک خواهد شد.

بدون شک شما هم به فرزند خود در طول روز چندین بار گوشزد می‌کنید که اشیاء خطرناک را لمس نکند. در سمت مقابل او نیز بی‌توجه به سخنان شما، تمایل بسیار زیادی برای لمس‌کردن اشیا دارد! اما چرا؟

پاسخ اینجاست که کودکان در سنین خردسالی توانایی فراوانی برای یاد‌گیری و میل بسیار زیادی برای کشف دنیای اطرافشان دارند. این نکته را همیشه باید در نظر داشته باشید که مهم‌ترین ابزار یادگیری آن‌ها در این سن، « حس لامسه » است. کارشناسان و متخصصین اطفال معتقدند کودکان خردسال معنای کلمات هشدار‌دهنده‌ای همچون داغ، تیز و… را به خوبی درک می‌کنند و به همین دلیل برای شناخت همه چیز در پیرامون خودشان از حس لامسه کمک می گیرند. داستان وقتی جالب می شود که بدانید بعد از حس لامسه، حس چشایی در خردسالان غالب است، به گونه ای که در برخی موارد ممکن است کودک برای شناختن اشیا، آن‌ها را در دهان خود قرار دهد تا طعم آنها را بچشد. حال تصور کنید اگر لامسه و چشایی کودک با مواد خطرناک و شیمیایی درگیر شود، نتیجه چقدر وحشتناک خواهد بود…  

اما نیاز به نگرانی نیست، چرا که رنگ انگشتی با بافت نرم و مرطوب خود سبب می‌شود حس لامسه کودک شما تقویت شده و کنجکاوی‌های او در مورد شناخت سطوح کاملاً برطرف شود، بدون اینکه پوست لطیف کودک دچار حساسیت شود.

از طرفی رنگ انگشتی از مواد خوراکی و فودگرید تهیه شده است. به همین خاطر در صورت مصرف کردن به صورت خوراکی، خطری کودک را تهدید نمی‌کند. پس اگر کودک در حین بازی دستش را داخل دهانش بگذارد اتفاقی نمیفتد و خطری سلامتش را تهدید نمی کند.

یک نکته جالب دیگر به عزت نفس کودک مربوط می شود. روانشناسان دریافته‌اند که عزت نفس از دوران نوزادی در انسان شکل می‌گیرد. کودک در سنین خردسالی به سبب کمبود عزت نفس دچار استرس، اضطراب، کمال‌گرایی و کمبود شدید اعتماد به نفس می‌شود. جالب است بدانید که کودکان کمال‌گرا و مضطرب از به پایان رساندن نقاشی‌های خود ناتوان هستند و در این مواقع عصبانی و بسیار کلافه می‌شوند.

رنگ انگشتی یک دنیای نامحدود را در اختیار کودک قرار می‌دهد. بنابراین کودک بدون توجه به نتیجه نهایی، رنگ‌ها را با یکدیگر مخلوط کرده و طرح خیالی خود را پدید می‌آورد. او با نقاشی می‌آموزد که چگونه از روند انجام کار لذت ببرد و چگونه بدون اضطراب، احساسات خود را در قالب رنگ و طرح ابراز کند و کار خود را به پایان برساند. این یک تمرین بسیار خوب برای تقویت عزت نفس در کودک است.

محققان با بررسی کودکان دریافتند که آنها در زمان نقاشی‌ کشیدن با رنگ انگشتی نام رنگ‌ها را به راحتی یاد گرفته و حتی می‌ توانند آن‌ ها را به خوبی طبقه‌ بندی کنند. این اتفاق اثبات کرد نقاشی با رنگ انگشتی می تواند توانایی ها و مهارت های شناختی کودک را نیز بهبود دهد.

یکی دیگر از مهارت‌ های شناختی مهم درک رابطه علت‌ و معلولی در پدیده‌ هاست. کودکان با استفاده از رنگ انگشتی و تجربه نقاشی با آن درک درستی از این رابطه پیدا می‌کنند که مبتنی بر حس کنجکاوی و تجربه آنهاست. برای مثال؛ کودک درک می‌کند که علت ظاهر شدن رنگ بنفش، ترکیب آبی با قرمز است. او این اطلاعات را در ذهن خود پردازش می‌کند و به دیگر پدیده‌های اطرافش تعمیم می‌دهد که در نتیجه حس یادگیری و شناخت محیط اطراف در کودک بسیار تقویت می شود.

تکنیک نقاشی با رنگ انگشتی

گرچه از نام نقاشی با انگشت بنظر می رسد که در این تکنیک نقاشی صرفا از انگشتان استفاده می شود، اما استفاده تخصصی از این تکنیک باعث استفاده از همه جای دست ها و پایین بازوها نیز می گردد. البته حرفه ای ها گاهی برای به دست آوردن بافتی خاص، از اسفنج ، پارچه و ابزارهای دیگر نیز استفاده می کنند که باعث جذاب تر شدن نقاشی می شود.

جالب اینجاست که برخی از هنرمندان به عنوان راهی برای انس گرفتن بیشتر با این فرآیند، فقط و فقط با انگشتان خودشان نقاشی می‌کنند. البته بعضی اوقات این هنرمندان از رنگ انگشتی استفاده نمی کنند و سراغ رنگ های اکریلیک و موارد دیگر نیز می روند. به این سبک از نقاشی هنر بی پروا نیز می گویند که به عنوان زیر شاخه ای از هنر خام طبقه بندی می شود و طرفداران بسیار زیادی را نیز دارد.

در این بین نقاشانی مانند تایلر رمزی قول داده اند که هرگز قلم مو را برای نقاشی لمس نکنند. تایلر رمزی معتقد است که:

« عدم استفاده از انواع قلم مو به نقاش این فرصت را می‌دهد تا از منظری تازه به این هنر نزدیک شود و هنر واقعی را حس کند »

نیک بنجامین هم که یکی از دوستان و همتایان تایلر رمزی است می گوید که:

 « ترجیح می دهد با استفاده از انگشتان نقاشی کند، زیرا این تکنیک نقاشی منجر به پیوند واقعی بین اثر هنری و هنرمند می شود و امکان ترکیب پیچیده ای را فراهم می کند که با انواع قلمو قابل دستیابی نیست”.

همچنین هنرمند نقاشی خام، جیمی لی سودوت در یک اظهار نظر جالب گفته است که:  « من با انگشتانم نقاشی می‌کنم، انگشتانم هیچ‌وقت مثل قلم‌ها فرسوده نمی‌شوند و این موضوع برایم بسیار جالب است »

به طور کلی تکنیک نقاشی با انگشت و رنگ انگشتی امروزه فقط مختص به کودکان نیست و بسیاری از نقاشان حرفه ای و بزرگ نیز از آن استفاده می کنند. حال به این سوال مهم می رسیم که چگونه باید از رنگ انگشتی استفاده کنیم؟

چگونه از رنگ انگشتی استفاده کنیم؟

روش استفاده از رنگ انگشتی ساده و البته بسیار دوست داشتنی است. از آنجایی که رنگ‌های انگشتی همیشه در ظرف های مختلف و در اندازه های مختلف تولید و به بازار عرضه می شوند. کودک می‌تواند به راحتی دست و انگشتان خود را درون ظرف رنگ ببرد و مقداری از آن را با انگشتانش بردارد و در مرحله بعدی  می تواند به راحتی طرح دلخواه خودش را روی سطح دلخواهش بکشد. 

جالب است بدانید که رنگ انگشتی قابل پیاده سازی روی انواع کاغذ، شیشه، سرامیک و یا پارچه است. البته توجه داشته باشید که نباید مقدار زیادی از رنگ را با فشار زیاد بر روی سطح بمالید، چرا که در این صورت پاک کردن رنگ کمی سخت تر می شود و زمان  بیشتری نیاز دارد. بهتر است برای استفاده بهتر می توانید به کودکان خودتان آموزش دهید که پس از هربار رنگ‌آمیزی، ابتدا دست خود را با پارچه تمیز کرده و سپس رنگ بعدی را با انگشتان خودشان بردارند. با این کار رنگ ها با هم مخلوط نمی شوند.

یک نکته بسیار مهم دیگر این است که رنگ انگشتی به راحتی با آب تمیز می شود و هیچ‌گونه لکه‌ ای از خود به جای نمی‌گذارد. این ویژگی باعث می شود تا والدین بدون هیچ گونه نگرانی از کثیفی آزادی عمل بسیاری را به کودکان بدهند تا استعداد های آنها بیش از قبل شکوفا شود. سطح رنگ‌های انگشتی پس از گذشت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه کاملاً خشک می‌شود. معمولا این سطوح رنگ براق و بسیار زنده ای پیدا می‌کنند.

فراموش نکنید که شما می‌توانید با گذاشتن مقدار بیشتری از رنگ انگشتی روی کاغذ، سطوح برجسته در نقاشی خود ایجاد کنید و حالت سه بعدی بسیار جذابی به نقاشی خودتان بدهید. شما می‌توانید در هنگام استفاده از رنگ انگشتی از سایر ابزارهای نقاشی مانند؛ مداد‌رنگی، پاستل و ماژیک و… هم استفاده کنید تا نقاشی خودتان را زیباتر کنید.

انواع رنگ انگشتی

در حال حاضر رنگ انگشتی در دو بسته‌بندی متفاوت به بازار عرضه می‌شود که هر کدام از آنها مزایا و معایب خودشان را دارند.

اولین مورد رنگ انگشتی تیوپی است که توسط برندهای مختلف به بازار عرضه می شود. در این محصول رنگ انگشتی در یک تیوپ پلاستیکی قرار می‌گیرد و کودک باید با فشار دست، رنگ انگشتی خمیری را بیرون بیاورد.

رنگ انگشتی ظرفی: در این محصول از ظروف پلاستیکی درب‌دار برای بسته‌بندی رنگ انگشتی استفاده می‌شود. بنابراین کودک می‌تواند به راحتی از رنگ برداشته و نقاشی بکشد.

اما بهترین نوع بسته‌بندی برای رنگ انگشتی چیست؟ توصیه می‌شود در هنگام خرید به سن فرزند خود دقت کنید، زیرا فشار دادن تیوپ پلاستیکی برای کودکان زیر ۳ سال کار جالبی نیست. بنابراین توصیه می‌شود برای نوپایان از رنگ انگشتی ظرفی استفاده کنید. همچنین بسیاری از بسته‌بندی‌ها دارای لوازم جانبی نیز هستند. این ابزار شامل غلطک، قلم‌مو، شابلون و… می‌شود و استفاده از آن برای کودکان بسیار دلنشین است

نقاشی های جالب انگشتی

چند مورد از نقاشی های جالب انگشتی که در جهان از شهرت بالایی برخوردار هستند، باهم ببینیم:

جمع بندی

رنگ انگشتی یک وسیله رنگ‌آمیزی ویژه برای نقاشی است که از طریق حذف ابزارهای جانبی و ساده کردن کار، نقاشی را برای خردسالان ساده و لذت بخش میکند. کودکان می‌توانند بدون اذیت شدن و تنها به کمک رنگ انگشتی و دستانشان دست به خلق نقاش های بسیار زیبا بزنند.

بر همین اساس خرید رنگ انگشتی و دادن یک فرصت ویژه به کودکتان برای شکوفا کردن استعداد هایش یک کار بسیار منطقی و عاقلانه به نظر می رسد.