راه های نگهداری بوم و مقوای نقاشی

نقاشی ها همیشه دوست هایی عزیز و بی نظیر برای هنردوستان و هنرمندان بوده اند. اما گذر زمان، نور ، رطوبت و عوامل دیگری چون دود سیگار روی رنگ ها و وضعیت آنها  اثر منفی فراوانی می گذارند و رفته رفته جلوه‌ و شکوه آن را از بین می برند. اما چاره چیست؟ آیا راهی برای جلوگیری از این اتفاق وجود دارد؟ 

پاسخ مثبت است و به همین دلیل ما در این مقاله با شما در مورد راه های نگهداری از نقاشی صحبت خواهیم کرد. در ابتدا راه های نگهداری نقاشی را به تفکیک تکنیک نقاشی بررسی می کنیم:  

نگهداری از نقاشی سیاه قلم 

نگهداری از نقاشی سیاه قلم بسیار سخت است، چرا که زغال ماندگاری بسیار کمی دارد و به صورت روی کاغذ ثابت نمی شود. کافیست چیزی روی نقاشی کشیده شود تا نقاشی خراب شود. از طرفی زمان هم باعث می شود که نقاشی کیفیت اولیه خودش را از دست بدهد.

اولین  گزینه و بهترین انتخاب برای نگهداری نقاشی سیاه قلم این است که از ورنی یا فیکساتور استفاده نمایید. در ادامه مفصل راجب ورنی و فیکساتور صحبت خواهیم کرد. با توجه به سلیقه شخصی و البته نوع نقاشی باید مات و یا براق بودن فیکساتور را انتخاب کنید و به صورت یکنواخت یک لایه محافظ روی نقاشی ایجاد کنید.

گزینه بعدی برای نگهداری از نقاشی سیاه قلم قاب کردن آن است. برای این کار کافیست که از یک قاب شیشه ای استفاده کنید که جلوی آسیب رسیدن به نقاشی را بگیرد.

اگر قصد قاب کردن نقاشی را نیز نداشته باشید می توانید از وسایل مخصوص آرشیو نقاشی استفاده کنید.

نگهداری از نقاشی آبرنگ

آبرنگ نسبت به تغییرات محیطی واکنش نشان می‌دهد و در صورت قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید و یا فضای باز و یا رطوبت از بین خواهند رفت. گرد و خاک، حشرات، قارچ و کپک زدگی هم از سایر نکاتی است که باید به آن‌ها توجه داشت.

اولین و مطلوب ترین راه مراقبت ویژه و نگهداری از نقاشی آبرنگ، قاب کردن آن است. اما شاید به هر دلیلی نخواهید اثر را قاب کنید. آسانترین و ارزانترین راه برای نگهداری از نقاشی های آبرنگ استفاده از کیف آرشیو است. کیف های آرشیو معمولاً در اندازه های A2 و A3 و در جنس های متنوع و قیمت های متفاوت در بازار موجود هستند.

اگر تمایل به خرید کیف آرشیو ندارید میتوانید با استفاده از مشمای مخصوص جلد کتاب و یا پلاستیک کاور، نقاشی مورد نظرتان را خوب بسته بندی کنید تا غبار و رطوبت آن را از بین نبرد. برای بهتر شدن نتیجه می توانید از ژل سیلیکا – یا همان ژل رطوبت گیر – استفاده کنید. هر از گاهی هم باید وضعیت نقاشی ها را چک کنید تا در صورت خراب شدن بسته بندی آن را تعویض کنید.

برای آبرنگ نیز فیکساتورهای مخصوصی در بازار به صورت مایع و اسپری موجود هستند که می توانید بسته به نیازتان از آنها نیز استفاده کنید.

نگهداری تابلو رنگ روغن

رنگ روغن دست نقاش را در انتخاب روغن های جلا، لمینت و ورنی یا فیکساتور باز می گذارد و می توان با استفاده از فیکساتور ها و مدیوم ها دوام، درخشندگی و بافت کار را چندین سال حفظ کرد.

رنگ روغن حتی بعد از خشک شدن و استفاده از فیکساتور نیز مستعد جذب غبار است و برای نگهداری تابلو رنگ روغن به طور صحیح باید حداقل دو بار در سال سطح نقاشی خود را با قلم موی نرم گردگیری کنید. برای اینکار از انواع قلم مو با موی طبیعی و یا قلم‌موهای ژاپنی استفاده کنید. 

در حین تمیزکاری کاملاً احتیاط کنید و سمت قسمت های ترک خورده نروید، چرا که به شدت مستعد آسیب هستند. هرگز از پارچه‌های زمخت استفاده نکنید چرا که باعث ایجاد خط و خش بر روی سطح اثر می‌شوند. استفاده از مایعات پاک کننده روی رنگ روغن نیز به هیچ وجه توصیه نمی شود.

بعد از انجام گردگیری، بهتر است نقاشی خود را در اتاقی خشک قرار داده و دورش را با دستمال و روزنامه بپیچید تا رطوبت و خاک و حشرات به داخل آن نفوذ نکنند. توجه داشته باشید که گردش هوا در فضای اطراف نقاشی نیز اهمیت بسیار بالایی دارد. 

جلا دادن مجدد نقاشی و تجدید فیکساتور هم از راههای خوب و حرفه ای نگهداری از نقاشی رنگ روغن است. فیکساتور با ایجاد یک لایه محافظ از ورود گرد و خاک به رنگ‌های درون نقاشی شما محافظت می کند. بطور کل تمامی آثار رنگ و روغن در طول عمر خود بارها جلا داده می‌شوند و فیکساتور روی آنها نیز تجدید می شود. این کار باعث میشود تا این نقاشی ها جلوه زیبای خود را حفظ کنند.

نگهداری از نقاشی با اسپری فیکساتور

استفاده از فیکساتور بهترین روش برای نگهداری نقاشی است. اسپری های فیکساتور اگر به درست استفاده شوند می توانند خیال شما را ۱۰۰ درصد از سالم ماندن نقاشی راحت کنند و به همین دلیل توصیه اول حرفه ای ها برا حفظ نقاشی های مختلف هستند.

نکته مهم در مورد فیکساتور این است که برای هر تکنیک و متریال نقاشی، یک نوع فیکساتور خاص وجود دارد و به همین دلیل باید قبل از استفاده از فیکساتور در موردش اطلاعات خوبی داشته باشید.

اسپری فیکساتور نقاشی چیست؟

اسپری فیکساتور برای بالا رفتن عمر نقاشی و تثبیت رنگ ها استفاده می شود و در همه متریال ها و تکنیک ها نیز مورد استفاده است. در کنار بالا بردن مقاومت و دوام رنگ، فیکساتور از اکسیداسیون و زرد شدن رنگ ها با گذر زمان نیز جلوگیری می کند .

همچنین در برخی موارد نقاشان برای اینکه کار سریع تر خشک شود، از فیکساتور استفاده می کنند. اسپری فیکساتور محافظی قوی برای چربی و گرد و غبار است که به نقاشی شما قابلیت پاک شوندگی را نیز می دهد.

فیکساتور ها از نظر جلوه کلی در دو نوع مات و براق ارائه می شوند. این ماده از نظر ساختاری به دو شکل اسپری و مایع در بازار موجود است. و قبل از کار باید انتخاب صحیح فیکساتور را بسته به نیاز و تکنیک نقاشی انجام دهید. مشورت با یک متخصص نیز در این زمینه خالی از لطف نیست.

برندهای فیکساتور نقاشی

فیکساتور ها داری برند های مختلفی هستند و باید با کمی تحقیق بهترین برند فیکساتور نقاشی را برای کارتان انتخاب کنید. توجه داشته باشید که هر فیکساتوری دارای خصوصیت های خاص خودش می باشد.

روش استفاده از اسپری فیکساتور نقاشی

قبل از شروع کار اطمینان حاصل کنید که نقاشی به صورت کامل خشک شده باشد. زمان خشک شدن برای هر تکنیکی متفاوت است، اما در مورد رنگ روغن معمولا بیشتر از بقیه تکنیک ها زمان لازم است. البته می توان با مدیوم ها این زمان را کاهش داد که به طور مفصل در مقاله ای جداگانه به آن پرداخته ایم. 

توجه داشته باشید که در صورت خشک نشدن رنگ روغن و استفاده از فیکساتور، به مرور زمان شاهد ترک های ریز و درشتی روی سطح کارتان خواهید بود.

فیکساتور را می توانید به د شکل مایع و یا اسپری تهیه کنید. مایع فیکساتور را می توان با استفاده از یک قلم موی نرم روی نقاشی کشید. به این منظور باید ابتدا نقاشی را در سطحی تخت و نسبتاً تخت قرار دهید تا فیکساتور بعد از پیاده سازی در بخشی از کار جمع نشود. 

توجه داشته باشید که ضخامت لایه فیکساتور روی بخش های مختلف تابلو باید یکسان باشد و ردی از قلم نیز روی کار باقی نماند.

برای راحتی بیشتر کار اسپری فیکساتور هم در بازار موجود می باشد. برای اسپری کردن فیکساتور روی سطح کار باید تابلو به صورت افقی روی زمین قرار دهید و اسپری کردن را را به صورت مستقیم و از فاصله ۳۰ تا ۴۰ سانتی متری تابلو شروع کنید. 

باید اسپری کردن فیکساتور را با زاویه مناسب انجام داد تا اسپری به صورت مستقیم روی بوم پاشیده نشود تا یکنواختی کار به بهترین شکل حفظ شود. 

بهتر است که قبل از اسپری کردن فیکساتور روی بوم، در محل دیگری فیکساتور را اسپری کنیم تا دانه های درشت فیکساتور خارج شوند تا عملیات اسپری کردن نهایی روی بوم به نرمی انجام شود. حتماً قبل از اسپری کردن فیکساتور، سطح کار را به کمک یک قلم موی نرم تمیز کنید تا گرد و غباری رو نقاشی باقی نمانده باشد. البته این کار برای نقاشی هایی که روی انواع مقوا هستند کاربردی نخواهند بود و حتیی ممکن است آسیب زننده هم باشند، به همین دلیل همیشه تاکید می شود که فیکساتور ها برای نقاشی های روی مقوا باید به محض اتمام نقاشی پاشیده شوند.

در مورد نقاشی های رنگ روغن می توان از دستمال و حتی در شرایطی که رنگ کاملا خشک شده باشد از دستمال مرطوب استفاده کرد، اما برای احتیاط بهتر است دستمال خشک و یا رطوبتش در پایین ترین میزان باشد.

فراموش نکنید که همیشه قبل از کار نهایی از سالم بودن اسپری اطمینان حاصل کنید و اسپری کردن را نیز از یک بخش نقاشی شروع کنید تا در صورت بروز مشکل بتوانید کار را متوقف کنید. تاریخ مصرف اسپری را نیز حتماً چک کنید.

حتماً در مکانی از فیکساتور استفاده کنید که دارای تهویه مطبوع باشد. ترجیحاً بهتر است این کار را در محیط بیرون از خانه انجام دهید باشد چرا که این اسپری برای سلامتی سیستم تنفسی و ریه ها بسیار مضر است.

پس از اسپری کردن فیکساتور نیز باید حتماً به نقاشی زمان بدهید تا به صورت کامل خشک شود. به این منظور باید نقاشی را در یک سطح صاف افقی قرار دهید تا فیکساتور به خوبی روی نقاشی خشک شود.

نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشته باشیم عدم وجود گرد و غبار در محلی است که نقاشی قرار دارد. گرد و غبار می تواند به سادگی روی فیکساتور خیس بنشیند و کار را خراب کند، پس باید به این مورد هم توجه ویژه ای کرد. بهتر است تابلو بعد از اسپری کردن فیکساتور از حرارت و نور آفتاب دور باشد تا شفافیتش از بین نرود.

ورنی یا وارنیش نقاشی چیست؟

ورنی ( یا وارنیش ) نقاشی دارای عملکردی مشابه به فیکساتور می باشد و تفاوت اصلی آن در زمان استفاده و تجدید استفاده از آن است. ورنی یک محافظ خوب برای نگهداری نقاشی های رنگ روغن و اکریلیک است و باعث می شود که رطوبت و یا تغییرات آب و هوا روی آن تاثیری نداشته باشد. استفاده از ورنی بر روی نقاشی های روغن و اکریلیک باعث یکدست شدن رنگ ها و همچنین جلا دادن به اثر می شود.

انواع ورنی نقاشی

ورنی برای تابلوهای نقاشی به دو صورت مایع و اسپری عرضه می شود که هر کدام از آنها دارای دو نوع مات یا براق هستند.  اینکه کدام نوع آن را انتخاب کنید، بستگی به سلیقه شما دارد. باید به این نکته نیز توجه داشت که گاهی اوقات بعضی از مکان ها متناسب با شرایط آب و هوایی برای تابلو هستند و اجباری به استفاده از ورنی روی نقاشی نیست. 

نکته اساسی در مورد ورنی ها امکان زرد شدن  و یا حتی ترک خوردن آنها روی کار است. در این مواقع شما باید ورنی را به کمک حلال از روی نقاشی پاک و مجدداً روی کار پیاده کنید که نسبتاً دشوار است، چرا که به شدت نیاز به تخصص دارد و پیدا کردن حلال استاندارد ورنی در بازار ایران کار سختی است.

روش استفاده از ورنی «وارنیش» در نقاشی

برای شروع باید سطح کارتان را با یک دستمال نخی کاملاً تمیز کنید. برای ورنی مایع بهتر است تابلو را به صورت خوابیده بر روی زمین تمیز گذاشته و با یک قلم ترجیحاً بزرگ و نرم، یک لایه منظم از ورنی بر روی سطح نقاشی بزنید. بعد از اتمام کار به تابلو دست نزنید و تکانش ندهید تا ورنی به خوبی خشک شود. این کار به کمی زمان نیاز دارد.

برای اسپری کردن ورنی هم باید تابلو را به صورت ایستاده قرار دهید و از فاصله حدود ۳۰  سانتی متری اسپری کردن را آغاز کنید. استفاده از اسپری ورنی بسیار راحت تر است، اما نقاشان  حرفه ای از ورنی مایع استفاده می کنند .

حتماً برای حفظ سلامتی خود در زمان استفاده از ورنی ماسک استفاده بزنید و محیط های دارای تهویه مناسب را انتخاب کنید.

نگهداری از نقاشی به کمک لمینت

یکی دیگر از روش های نگهداری تابلوهای نقاشی پوشش لمینت است. این پوشش یک لایه پلاستیکی است که به حرارت واکنش نشان می دهد و بعد از حرارت دیدن به سطح انواع کاغذ نقاشی می چسبد. عملاً با این روش شما یک لایه پلاستیکی نازک را بر روی کار پرس می کنید تا از آن محافظت کنید.

بعد از لمینت دیگر امکان تغییر نقاشی وجود ندارد و به همین دلیل لمینت باید حتماً در آخرین مرحله انجام شود.

برای راحت تر شدن کار، امروزه دستگاه هایی ساخته شده اند که می توانند کار لمینت کردن را برای شما به سادگی انجام دهند.

بعد از لمینت شما می توانید به راحتی و بدون نگرانی نقاشی هایتان را  در کلر بوک و آلبوم یا حتی قاب قرار دهید. اگر قصد ارسال یک اثر هنری را برای دوست خودتان دارید بهتر است از لمینت استفاده کنید تا هنگام ارسال و متعاقباً دریافت نقاشی از کیفیت کار کم نشده باشد. این روش به علت سریع و کارآمد بودن به کسانی که آرشیو نقاشی دارند نیز توصیه می شود.

نگهداری از نقاشی با قاب کردن

شما با قاب کردن صحیح نقاشی می توانید همیشه از اثر هنری خاصی که دارید به خوبی نگهداری کنید. امتیاز ویژه قاب کردن این است که با این کار به اصل اثر شما لطمه ای وارد نمی شود.

 این در حالی است که فیکساتور، ورنی و یا لمینت روی اثر اصل شما تاثیر می گذارند.

قاب کردن نقاشی به طور کلی دو دردسر برایتان دارد. اولین دردسر این است که اگر شما بخواهید این آثار هنری‌تان را به صورت آرشیو نگهداری کنید باید به دنبال یک مکان بزرگ باشید تا بتوانید تمامی آثار خود را به صورت قاب به همراه شیشه در آن نگهداری کنید.

مشکل بعدی زمانی رخ می دهد که بخواهید تابلو را به مکان دیگری منتقل کنید. در درجه اول اگر تابلو بزرگ باشد قاب و شیشه وزن بسیار زیادی خواهند داشت که شما را به زحمت خواهند انداخت. از طرفی احتمال شکسته شدن شیشه در هنگام انتقال را نیز باید در نظر بگیرید.

نحوه قاب کردن بوم نقاشی

برای قاب گرفتن کار هنری بهتر است از افرادی که قاب سازی دارند کمک بگیرید و از آنها بخواهید که یک قاب متناسب با نیاز و طرح شما بسازد. معمولا سازندگان قاب زحمت قرار دادن صحیح نقاشی در داخل قاب را نیز می کشند. در غیر این صورت باید خودتان ضمن تمیز کردن قاب، زحمت گذاشتن نقاشی درونش را نیز بکشید. 

توجه داشته باشید که کثیف بودن بخشی از قاب شما را به دردسر خواهد انداخت، چرا که برای تمیز کردن یک لکه کوچک باید نقاشی را از قاب خارج کنید و دوباره در قاب قرار دهید که امری بسیار حساس و نیازمند حوصله خواهد بود.

نگهداری از تابلو نقاشی در هنگام جابجایی و انتقال

جابجایی تابلوهای نقاشی کاری است که آنها را به شدت در خطر قرار می دهد، چرا که آنها شرایط جدیدی را به نسبت شرایط قبلی خودشان تجربه خواهند کرد. هر گونه تغییر در دما و نور و جریان هوا ممکن است نقاشی را تحت تاثیر قرار دهد و به همین دلیل باید در انتخاب مکان جدید برای نقاشی دقت ویژه ای را به کار بست.

تا حد امکان باید سعی داشت که شرایط مکان جدید مانند مکان قبلی باشد تا آسیبی به نقاشی وارد نشود. در این بین نباید از دقت و حوصله در هنگام جابه جا کردن نقاشی نیز غافل شویم.

نگهداری از نقاشی با تمیز کردن درست

هر گونه اشتباهی در تمیز کردن نقاشی مانند استفاده از وسیله و یا تمیز کننده اشتباه باعث می شود نقاشی شما خراب شود. توجه داشته باشید که تمیز کردن اصولی تابلوهای با ارزش در دنیای هنر یک کار بسیار تخصصی می باشد.

برای پاک و تمیز کردن درست تابلوها هیچ وقت از پاک کننده های معمولی و رایج برای سطوح مختلف استفاده نکنید. بسیاری از مواد پاک کننده دارای حلال هایی هستند که موجب تغییر رنگ در تابلو می شوند و استفاده از این پاک کننده‌ها بدترین روش برای پاک کردن تابلوهاست.

بهتر است هیچ وقت برای تمیز کردن تابلو نقاشی سراغ مایعات – حتی آب! – نروید. مایعات با ایجاد رطوبت بافت‌های زیر کار را تغییر می دهند و آسیب های جبران ناپذیری را به نقاشی های ارزشمند شما وارد می کنند.

دقت داشته باشید آب در سطوح اکریلیک بدترین و نابود کننده ترین انتخاب ممکن است!

بهترین روش برای پاک کردن سطوح نقاشی به صورت اصولی و بدون خطر استفاده از یک قلمو است. به ظاهر استفاده از انواع قلمو برای تمیز کردن نقاشی سریع و بسیار آسان است، اما باید دقت زیادی در این روش داشته باشید تا مشکلی برای اثر هنری شما پیش نیاید.  این کار باید یکنواخت و بسیار منظم انجام شود و نیاز به دقت و همچنین صبر بسیار زیادی دارد. در حین انجام کار نیز باید قلم موی خود را کاملاً تمیز نگه دارید.

یک نکته جالب در این روش وجود دارد و آن هم استفاده از بزاق برای پاک کردن برخی نقاط خاص است. اگر دقت کرده باشید بسیاری از حرفه ای ها برای ریزه کاری قلم را به کمک زبان خودشان کمی مرطوب می کنند که نتیجه کار نیز طبیعتاً بسیار عالی از آب درمی‌آید.

جالب است بدانید که بزاق دهان نه مانند آب است و نه مانند مواد شوینده و برای آثار هنری هیچ ضرری ندارد! البته به شرطی که مسواک زده باشید و نیم ساعت هم چیزی نخورده باشید. برای استفاده بهتر از بزاق، گوش پاک کن نیز به شما کمک بسیار ویژه ای می کند.

 به طور کلی اسفنج بدترین انتخاب برای تمیز کردن سطوح نقاشی است و سطح کار را به شدت خراب می کند. بهتر است به جای اسفنج سراغ ابزارهای دیگری بروید. برخی از متخصصین حتی استفاده از سیب زمینی خام را نیز برای برخی از شرایط خاص توصیه می کنند! برای اطلاع بهتر کافی است سری به یوتیوب بزنید.

جمع بندی

در این مطلب سعی بر این بود که بهترین راهها برای نگهداری از نقاشی به تفکیک تکنیک و ابزار مرور شود. در این بین نکاتی نیز برای نتیجه بهتر کار بیان شد. فراموش نکنید که روش واحدی برای همه کارها وجود ندارد و برخی از کارها را نیز بسته به شرایط مکان نگهداری باید به حال خود رها کنید. 

پس بهتر است قبل از انجام هر عملیاتی اطلاعات لازم را کسب کنید و ترجیحاً با یک فرد با تجربه مشورت کنید. در هنگام خرید لوازمی مانند ورنی یا فیکساتور نیز هرگز خساست به خرج ندهید و بهترین نوع را انتخاب کنید، چرا که محصولات نامرغوب ممکن است نقاشی شما را نابود کند.

در انها صبر و حوصله را به عنوان اصل ترین نکته در نظر داشته باشید و عملیات پاکسازی را همیشه با دقت و صبر فراوان به اتمام برسانید. در انتها امیدواریم که این مطلب برایتان مفید بوده باشد، تا مقاله بعدی خدانگهدار.